Het klinkt als een uitstekend idee: bouw grote batterijen voor de opslag van hernieuwbare energie uit windmolens en zonnepanelen, voor de momenten dat er een stroomoverschot is. Bijvoorbeeld omdat de windmolens en zonnepanelen meer stroom produceren dan de vraag van dat moment. Maar ook om te voorkomen dat het elektriciteitsnet overbelast wordt. Met behulp van een batterij neemt het aandeel duurzame energie toe en dat helpt om klimaatdoelen te halen. Maar Lars Rupert, financieel directeur van GIGA Storage, heeft de afgelopen jaren ervaren dat het realiseren van zo’n batterij geen sinecure was.
Frustratie
Het begon in 2018, toen Rupert de fiscale wereld achter zich liet om meer maatschappelijk verantwoord werk te gaan doen. Met twee partners stortte hij zich op de markt van de duurzame energieopslag. Ze hadden acht miljoen euro nodig om de eerste batterij, GIGA Rhino van 12 MW, te realiseren. Er was al een locatie in beeld: het testcentrum voor hernieuwbare energie van Wageningen Universiteit in Lelystad. Nu nog financiers vinden. Rupert: ‘De banken waar we mee in gesprek waren, gingen gaandeweg steeds meer eisen stellen, waardoor ons bedrijf juridisch gezien helemaal uitgekleed zou worden.’ Ook dienden ze een voorstel in voor een DEI+-subsidie. Maar ook dat ging niet direct goed. ‘De DEI+ is erop gericht om bestaande industrieën te verduurzamen, en is gebonden aan Europese regels. Nieuwe partijen die ook bijdragen aan het besparen van uitstoot vallen daardoor buiten de boot. De medewerkers van RVO waren echter zeer welwillend. Voor hen was deze eis ook een frustratie. Uiteindelijk hebben we het voorstel herschreven en kunnen aantonen dat ons project, door een hogere productie van zonne- en windenergie, ook CO2 bespaart.’
Wind in de rug
Met behulp van de DEI+-subsidie ging het balletje rollen. Hierdoor kon het bedrijf het softwareplatform bouwen waarmee de afstemming tussen alle verschillende partijen wordt geregeld (zoals de exploitanten van wind- en zonne-energie en de netbeheerder). Slimme algoritmes spelen een cruciale rol. Zij zorgen voor een eerlijk financieel speelveld, maar door slimme balancering maken zij het ook mogelijk om een groter vermogen aan duurzame energie aan te sluiten dan het net feitelijk aan kan. De DEI+ maakte ook een deel van de fysieke bouw van de batterij mogelijk.
Om de begroting helemaal rond te krijgen, zetten Rupert en zijn partners een crowdfundingscampagne op. ‘Voor de DEI+-subsidie heeft RVO de haalbaarheid van het project onderzocht. Die studie gaf de crowd-investeerders een gevoel van vertrouwen. Ook Triodos Bank meldde zich als investeerder. De DEI+ heeft dus ook geholpen om andere financiers over de streep te trekken.’ In 2020 kon Rhino daadwerkelijk gebouw worden. De tweede batterij, de Buffalo (25 MW), wordt deze zomer opgeleverd en er wordt nu een megabatterij van 300 MW ontwikkeld. ‘We hadden met veel sceptische mensen te maken. Maar nu staat er een hele rij geïnteresseerden voor de deur. Zowel investeringsfondsen en banken als energiebedrijven.’
Eindspel
Regelgeving blijft echter een groot struikelblok. Rupert: ‘Door de wetgever werden wij gezien als gebruiker én producent van energie, waardoor we voor elke laadactie energiebelasting moesten betalen. Ik organiseerde samen met het platform EnergystorageNL een bijeenkomst met het Ministerie van Financiën en de Belastingdienst om dit aan te kaarten. Met succes: de dubbele energiebelasting wordt nog dit jaar afgeschaft voor batterijleveranciers. Maar we zitten nog altijd met zeer hoge transportkosten, die bij ons ook in rekening worden gebracht. Doordat de prijzen op de onbalansmarkt momenteel heel hoog zijn kunnen we net rond komen.’
Uit een recente studie van Netbeheer Nederland blijkt dat er in 2050 naar verwachting 27-54 GW aan batterijopslag in Nederland nodig is. GIGA Storage hoopt 3 GW in 2030 te realiseren, waarvan 2 GW in Nederland. ‘Dat zullen verschillende soorten locaties zijn; zowel bij productielocaties van zonne- en windenergie, maar ook op locaties waar een regionale netbeheerder congestie heeft. Daarnaast willen we virtuele batterijcapaciteit aan klanten gaan aanbieden. Vergelijk het met Google en Microsoft, die hun clouddiensten in datacentra aanbieden die ook niet direct naast de klant staan. We denken dat dat het eindspel gaat zijn.’