De Nederlandse industrie speelt een belangrijke rol in onze economie en samenleving. Tegelijk is zij verantwoordelijk voor ongeveer veertig procent van de uitstoot van broeikasgassen in ons land. In het Klimaatakkoord is daarom afgesproken dat de industrie verduurzaamt. Dit is Missie C: een klimaatneutrale en circulaire industrie in 2050. Dit is alleen mogelijk in een industrieel systeem bestaande uit nieuwe en vernieuwde ketens waarin de energiehuishouding CO₂-vrij is en koolstof circulair gebruikt wordt.
Dit Innovatieprogramma gaat over het eerste deel daarvan: de ombouw van onze industrie op systeemniveau. Het Innovatieprogramma schetst wat innovatie op dit thema kan bijdragen aan de missie en welke innovatieopgaven daarvoor op korte termijn moeten worden opgepakt. TKI Energie en Industrie ondersteunt gericht ondernemers en wetenschappers bij het ontwikkelen van de innovaties die bijdragen aan deze opgaven.
De transformatie van de industrie
Onze industrie verandert fundamenteel om klimaatneutraal en circulair te worden. We gaan over van een vraaggestuurd energiesysteem, gebouwd rond een goedkope en betrouwbare gasvoorziening en import van andere fossiele brandstoffen, naar een sterker aanbodsgestuurd systeem dat variabele hernieuwbare energie gebruikt en andere energiedragers importeert. De grondstoffenketens gaan over van productie uit voornamelijk ruwe grondstoffen naar hergebruik van materialen en van fossiele grondstoffen op biogrondstoffen.
De nieuwe technieken en processen die hiervoor nodig zijn staan beschreven in Innovatieprogramma 6 en Innovatieprogramma 7. Veel van deze innovaties kunnen niet op schaal toegepast worden zonder dat dat effecten heeft op het grotere systeem. Om de duurzame industrie op tijd aan de praat te krijgen is het essentieel te kijken naar het geheel van de keten of het systeem waarbinnen technologieën moeten presteren. Zo is het niet vanzelfsprekend dat Nederland koploper blijft in de industrieën waar het historisch sterk in is. Sommige zullen vertrekken en verdwijnen, terwijl andere hun weg naar ons land zullen vinden.
Dit Innovatieprogramma brengt de innovatieopgaven in kaart bekeken vanuit de investeringen en afhankelijkheden op keten- en systeemniveau. Daarmee draagt het bij aan het behalen van de doelen uit Innovatieprogramma’s 6 en 7: 55 procent reductie van de CO₂-emissies (19,4 Mton reductie binnen de industrie) en 50 procent reductie van het primaire grondstoffengebruik in 2030.
Systeeminnovaties voor een duurzame industrie
De opgave van dit Innovatieprogramma ligt in het oplossen van knelpunten in industriële ketens en systemen. Deze vallen onder vier deelprogramma’s:
- Energie en grondstoffen in een nieuw energiesysteem. De transitie naar een CO₂-neutrale en circulaire industrie leidt tot nieuwe ketens en afhankelijkheden. De innovaties uit Innovatieprogramma’s 6 en 7 moeten ingepast worden op een specifieke locatie. Daarbij zijn slimme keuzes belangrijk om synergieën te benutten en afhankelijkheden te beperken, bijvoorbeeld als het gaat om (her)gebruik van warmte en rest- en afvalstromen.
- Infrastructuur en opslag. Infrastructuur is de spil in het koppelen van vraag een aanbod van energiedragers en grondstoffen en is essentieel voor een duurzame industrie. De overgang van de industrie op groene stroom en waterstof leidt tot nieuwe energiebalansen en infrastructuurbehoeften. Ook de wereldwijde verschuiving naar handel in hernieuwbare energiedragers en grondstoffen verandert wat de industrie nodig heeft. Zo zorgt het opbouwen van grootschalige variabele opwek van elektriciteit dat er behoefte is aan conversie en opslag van energie en aan vraagsturing. Die moeten geborgd worden op verschillende niveaus, van bedrijf tot het internationale systeem.
- Transport en opslag van CO₂. Carbon Capture and Storage (CCS) speelt de komende jaren een tijdelijke maar belangrijke rol bij emissiereductie. Om de potentie goed te benutten is grootschalige infrastructuur nodig, maar ook een helder en gedragen perspectief op de gewenste rol. Zo kan CCS op de korte termijn ingezet worden voor moeilijk vervangbaar gebruik van fossiele brandstoffen en later voor negatieve emissies. Hoe die negatieve emissies het best bewerkstelligd kunnen worden, bijvoorbeeld met de combinatie van bio-energie en CCS of met vormen van direct air capture, is nog een belangrijke vraag.
- Digitalisatie voor nieuwe industrie. Digitale middelen spelen een sleutelrol bij de transformatie van de industrie. Integratie van digitale middelen met de fysieke wereld, bijvoorbeeld in de vorm van digital twins, helpt om het industriële systeem te begrijpen en datagedreven besluiten te nemen over transformaties. Ook bij optimalisatie van processen, bijvoorbeeld in de omgang met volatiele energieprijzen, is het cruciaal. Tot slot spelen digitale middelen een belangrijke rol bij de traceerbaarheid van producten – hoe groen is bepaalde waterstof bijvoorbeeld?
Aan de slag met systeeminnovaties
Met innovaties rond deze onderwerpen helpen we Nederland op weg naar een klimaatneutrale en circulaire economie. Het innovatieprogramma biedt handvatten voor bedrijven, kennisinstellingen en andere die daarin willen investeren. Zo zijn er al meer dan 180 projecten opgezet rond verduurzaming industrie.
Heeft u vragen over het Innovatieprogramma of zoekt u hulp, partners of financiering om werk te maken van deze innovaties? Neem direct contact op met een van onze programmamanagers.