Een robuust en veerkrachtig offshore-energiesysteem vereist sterke samenwerking

Onze samenleving heeft behoefte aan een voorspelbaar, planbaar en controleerbaar offshore-energiesysteem. Maar met onze groeiende afhankelijkheid van hernieuwbare energie uit de Noordzee groeit ook onze kwetsbaarheid. We hebben de capaciteiten om de offshore energie-infrastructuur te ontwikkelen, aan te leggen en te onderhouden; we zijn minder zeker van onze mogelijkheden om deze infrastructuur veilig te maken. Terwijl we onze strategische autonomie en economische waarde opbouwen, wordt het bewaken ervan steeds belangrijker.

Overheids-, wetenschappelijke en private partijen moeten hun krachten bundelen om te anticiperen op en actie te ondernemen tegen verschillende scenario’s die onze offshore windparken en ons offshore energiesysteem bedreigen.

Eén voor allen, allen voor onszelf.

Deze position paper schetst de omstandigheden voor het opbouwen van een dergelijke alliantie en de verschillende rollen binnen dit samenwerkingsorgaan.

Maximale productie en veiligheid

Het Nederlandse offshore windenergiesysteem is zo ingericht dat het de benodigde stroom realiseert om onze samenleving van duurzame energie te voorzien. De overheid besteedt offshore windparken uit, met als doel een maximale productiecapaciteit te realiseren tegen minimale kosten. Dit heeft ons land geholpen de afgelopen tien jaar grote hoeveelheden windenergie te installeren.

Maar met de verder versnelde groei en onze groeiende afhankelijkheid van deze verre energiebronnen, verbonden via kabels en vele sensoren, wordt ons energiesysteem gevoeliger voor opzettelijke verstoringen. Ons offshore-energiesysteem is niet ingericht om adequaat te worden verdedigd. De risico's zijn relatief eenvoudig aan te pakken binnen de huidige omvang en staat van ons energiesysteem. Dat stelt onder meer Roland van Rijswijk-Deij, hoogleraar netwerkbeveiliging aan de Universiteit Twente. Het toevoegen van elk nieuw windpark en elke nieuwe turbine vergroot de kans op een aanval. Uit onderzoek binnen de industrie, in opdracht van TKI Offshore Energy, blijkt dat de grootste dreiging binnen de supply chain ligt. Grote energiebedrijven hanteren hoge cyberveiligheidsnormen, maar de kwetsbaarheid groeit met elke stap dieper in de toeleveringsketen. Normen kunnen verschillen. Bewustzijn ligt niet op hetzelfde niveau. En de capaciteiten zijn niet vergelijkbaar.

Contracten en certificaten (zoals ISO 27001) weren slechts een klein deel van de bedreigingen af. En vooral achteraf gezien. Ze zijn geen antwoord op een daadwerkelijke aanval.

Er is meer nodig om een cyberaanval af te weren en een robuust en veerkrachtig offshore-energiesysteem op te bouwen op het gebied van IT en menselijk gedrag.

Samenwerking is essentieel om onszelf tegen een aanval te beschermen. Het NAVO-principe zou hierbij een leidend principe kunnen zijn: een aanval op één is een aanval op allen. Hoe ver dit principe zou reiken en hoe het antwoord vorm krijgt, dat staat open voor discussie.

Op wiens schouders rust de verantwoordelijkheid?

Het pleidooi kan ook worden gehouden om de huidige werkwijze voort te zetten. De beveiliging van offshore windparken laten we over aan particuliere bedrijven die de offshore windparken en de infrastructuur beheren. Zij zijn verantwoordelijk voor de bescherming van hun bezittingen. De NIS2-richtlijn van de EU zal deze verantwoordelijkheid afdwingen. Asseteigenaren en partijen uit de supply chain zorgen onderling voor een solide digitale verdediging. En hoe groot is de kans dat meerdere offshore windparken tegelijkertijd worden aangevallen? HCSS meldde eind 2021 dat de dreigingen aan het veranderen zijn en dat met de huidige tools andere scenario's op hun plaats komen. Nederland wordt een frontlijnstaat met onze open economie en realisatie van economische meerwaarde verder buiten onze EEZ. Incidenten als de North Stream-sabotage onderstrepen dit nog eens.

Een passend antwoord

Een passend antwoord moet niet alleen gaan over de technische barrières die we moeten opwerpen, maar ook over een gezamenlijke ambitie. Industrie, overheid en wetenschappelijke organisaties spelen allemaal een rol bij het proactief verdedigen van onze energievoorziening. Aangevallen worden betekent niet alleen dat je de energie verliest om onze samenleving te laten functioneren, maar ook dat je je reputatie verliest. Windparken kunnen sneller worden hersteld dan een reputatie.

De juiste ambitie is het streven naar een proactief veerkrachtig offshore energiesysteem. Dit vereist het bundelen van de krachten en expertise van bovengenoemde stakeholders.

Voor een dergelijke samenwerking hebben het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het Ministerie van Binnenlandse Zaken/Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, TNO en TKI Offshore Energy en het Programma Digitalisering van de Topsector Energie FLECS geïnitieerd. FLECS is een kenniscentrum voor cybersecurity in de offshore windenergie. Het doel is om kennis te ontwikkelen en oplossingen te creëren om een digitaal veerkrachtig offshore energiesysteem.

Om deze ambitie te verwezenlijken is een partnerschap tussen wetenschap, bedrijfsleven en overheid van cruciaal belang. Private partijen brengen hun behoeften en eisen naar voren en bieden expertise en platforms om oplossingen te testen. Wetenschappelijke organisaties ontwikkelen kennis en testen vroege innovaties. De overheid bepaalt de regels en stimuleert het bedrijfsleven en de samenleving om stappen vooruit te blijven zetten.

Draag bij

Bij FLECS worden de verschillende inzichten en ervaringen van partijen uit de offshore windsector gecombineerd. In dit kenniscentrum worden ze vertaald naar baanbrekende en noodzakelijke kennis en innovaties.

Wil je meedoen en bijdragen aan een digitaal veerkrachtig offshore energiesysteem? Neem contact op met Arjan.