Ze komen allemaal langs in het lunchwebinar van Uptempo! van 5 juli 2021.
Dit lunchwebinar begint met een uitzending van de NOS waarin onder andere TKI Urban Energy directeur Michiel Kirch aangeeft dat je een woning energieneutraal kunt maken voor € 30.000,-. Een flink bedrag voor veel mensen. En ook de terugverdientijd van 25 jaar is voor velen te veel. Kan dat beter? De verwachting is dat dat kan. De grootste uitdaging zit hem in het vinden van een uitgebalanceerde renovatie-aanpak en daar is nog wel een weg te gaan. Aan de beschikbare technische oplossingen ligt het echter niet. Daar is al veel mogelijk en in dit webinar tonen een aantal initiatieven hun pareltjes.
TNO en Emergo brengen samen de warmtewingevel op de markt
De spits wordt afgebeten door Bart Erich van TNO. Zij hebben met AkzoNobel en Emergo een systeem ontwikkeld waarbij pijpen achter de gevel warmte oogsten van zowel lucht als de zon als bron. Hiermee kun je het jaar rond verwarmen en in de zomer koelen. Iedere vierkante meter van je gevel kun je hiervoor inzetten (dus ook de noordzijde). Voor een beetje eengezinswoning met een label B heb je zo’n 15 m2 geveloppervlakte nodig.
Er zijn inmiddels een aantal pilots is geweest. Op woningen, maar bijvoorbeeld ook op een gymzaal. De panelen aan de gevel zijn daar gekoppeld aan een warmtepomp die de gymzaal warm houdt en het douchewater regelt. Een energiepositieve gymzaal dus. Terugverdientijd van het hele systeem is minder dan 12,5 jaar. Bijkomend voordeel is dat er door het gebruik van buffers ook een lagere belasting van het energienet is. En laten we wel wezen, ook esthetisch biedt het hele mooie kansen.
Vanaf volgend jaar willen ze grootschalig naar de markt gaan. De COP ligt zo tussen de 5 en 6 en de kosten liggen tussen de lucht- en bodemwarmtepomp in. Op dit moment worden onder meer demonstraties uitgevoerd bij de woningcorporaties Compaen en Trudo.
Verwarmen met energie uit de omgeving
Na een kwartiertje is Lucek Wolthekker aan de beurt van MEFA Energy Systems. Zij hebben een kunststofpaneel ontwikkeld waar het bronmedium doorheen stroomt. Dat paneel kan worden gebruikt voor van alles en nog wat. Als dak- of gevelelement (bijvoorbeeld als PVT) maar ook ten behoeve van aqua- of geothermie. Bij die laatste valt vooral op dat je geen diepe bodemlussen nodig hebt maar het systeem op maximaal 2 meter diepte komt. Dat kan in de tuin bij een renovatie, maar ook onder de woning bij nieuwbouw. Het element dient als energiebronsysteem en kan op iedere water-waterwarmtepomp worden aangesloten.
Om het verhaal compleet te maken hebben ze ook nog MEFA Ice, waarmee ze energie halen uit de overgang van water naar ijs. Daardoor heb je ook voor langere termijn een compacte opslag.
Alle modules zijn naast elkaar te plaatsen waardoor je grotere bronvermogens met hoge COP’s kunt realiseren.
Door het gebruik van de wisselaar heb je geen WKO meer nodig, wat flink scheelt in de kosten. Kies je voor een combinatie van meerdere systemen (bijvoorbeeld PVT en bodem) dan kiest de warmtepomp door de slimme besturing de bron die op dat moment het meest efficiënt is en er kan tussentijdse regeneratie van de bodem plaatsvinden. De configuratie is uiteraard ook geschikt om in de zomer te koelen.
Lucek zelf is enthousiast over de mogelijkheden van vooral aquathermie. Hiervoor gebruiken ze hun warmtewisselaars in oppervlaktewater, putten of afvalwater. De totale kosten van het aquathermiesysteem liggen tussen de kosten van luchtwarmtepomp en aardwarmte in, terwijl de COP’s en geluidsniveau gelijkaardig aan geothermie zijn.
Op de vraag of we daarmee de temperatuur van het oppervlaktewater niet te veel beïnvloeden geeft Lucek aan dat daar veel onderzoek naar wordt gedaan, maar uit de praktijkvoorbeelden waar MEFA aan meewerkt is gebleken, dat de invloed geringer is dan wordt aangenomen. Lucek geeft aan dat dat enerzijds jammer is, want het zou goed zijn als de temperatuur van oppervlaktewater wel zou dalen. Aan de andere kant denk ik persoonlijk dat het goed voor de toepassing van aquathermie als het geen substantiële invloed op de temperatuur van het water heeft met het oog op mensen die mogelijk in de zomer koelen.
Een zak om je warme water op te slaan
Last but not least is het woord aan Luuk Wessels. Luuk is technisch directeur bij de scale up Hydrobag. De Hydrobag is een warmtebatterij. Je slaat energie op voor gebruik op het moment dat je het nodig hebt voor verwarming. Inmiddels hebben ze meer dan 40 systemen geplaatst.
De Hydrobag is leverbaar in groottes van 2 tot 10 kubieke meter. Het is mogelijk om het water te verwarmen met een elektrisch warmte-element, die wordt gevoed door overtollig stroom van zonnepanelen (pv-panelen). Ook is de Hydrobag leverbaar in combinatie met heat pipes (zonnecollectoren) of een warmtepomp. Ook bij gebruik in combinatie met de traditionele HR-ketel kan de Hydrobag een besparing opleveren. Het betreft een gesloten systeem.
De levensduur is naar eigen zeggen meer dan 40 jaar. De hydrobag is snel aan te leggen in, zoals hij het mooi formuleert, ‘onrendabele ruimtes’. Denk aan de kruipruimte, onder het terras of onder het knieschot op zolder. De hydrobag kan temperaturen aan van -35 C⁰ tot 90 C⁰ en heeft nauwelijks warmteverlies doordat deze volledig is ingepakt met een isolatieschil met een Rd-waarde van 6.
De hydrobag is een mooie oplossing en biedt ook kansen voor power to heat. Zeker bij het afbouwen en afschaffen van de salderingsregeling kan dat slim zijn.
Het systeem is niet volledig voor warmte voor alle wintermaanden. Maar je komt een heel eind. Zeker met bijvoorbeeld een combinatie met hybride warmtepomp.
Als er geen kruipruimte is kan hij ook onder het terras of op zolder onder het knieschot. Er zijn verschillende maten mogelijk. Ook zonder heatpipes.
Wat kost dat?
Er is veel behoefte aan inzicht in de kosten van de drie systemen. Toch valt het nog niet meer om een kostenindicatie te geven. Het is afhankelijk van vele factoren en de bron is vaak maar een kleine fractie van de kosten. Het merendeel van de kosten zit in de installatie. Daar kosten besparen is dan ook vaak de grote winst.
Bovendien bieden veel nieuwe systemen ook kansen om integraler te denken. Wanneer je bijvoorbeeld door het toepassen van de installatie bouwkundig iets weg kan laten (bijvoorbeeld met BIPV) dan win je daar weer. Überhaupt is de uitdaging de integraliteit en de lange termijn. Nog vaak wordt volgens Lucek gekeken naar de laagste investeringskosten. Maar dan zit je met hoge exploitatielasten. Vaak loont het om in het begin meer te investeren zodat de energierekening ook echt lager wordt.
Voor Luuk van de Hydrobag is het iets eenvoudiger om een kostenindicatie te geven. Bij een gemiddeld woning heb je een 1.000 liter zak nodig. Inclusief installaties zit je dan ongeveer op € 10.000 en dan heb je 40-50% besparing op je gas of de helft van je draaiuren van je warmtepomp.
Reactie van de corporaties
Marcel van Dooremalen, senior adviseur vastgoed bij Stichting Trudo, geeft aan dat hij blij is dat er oplossingen komen voor warmte. Daar is met het oog op de toekomst behoefte aan. De oplossingen lijken ook opschaalbaar. De vraag is natuurlijk hoe de prestaties ongeveer zijn. Daarom werken zij ook mee aan experimenten.
Ook Eugène Waterreus, projectleider vastgoed bij Woningstichting Compaen, geeft aan dat zij samen met andere corporaties mee pionieren. Juist door dat samen te doen, voorkom je zaken dubbel te doen. Er zijn veel oplossingen en ieder systeem heeft zijn voor- en nadelen. Met elkaar moeten we zorgen voor meerdere mogelijke ingrediënten. Ook zodat er iets voor huurders te kiezen is.
Het Uptempo! lunchwebinar van 5 juli jl. terugkijken:
Meer weten over het winnen en opslaan van warmte? Neem dan contact op met één van de sprekers. Ze delen hun ervaringen graag:
- Bart Erich (TNO Warmtewingevel): Bart.erich@tno.nl
- Lucek Wolthekker (MEFA): info@mefa-energy-systems.nl
- Wilbert Boneschansker (Hydrobag): wilbert@quae-amplio.nl
Verslagen van andere Uptempo! lunchwebinars, en de planning van komende lunchwebinars zijn terug te vinden op TKI Urban Energy/Uptempo/evenementen. Innovaties vind je op uptempo.nu.
Geschreven door Marjet Rutten