In veel gebieden loopt het elektriciteitsnet tegen haar grenzen aan. Dat betekent bijvoorbeeld dat er geen zonnepanelen meer geplaatst kunnen worden. Terwijl we wel voor een enorme opgave staan om de energietransitie vorm te geven en de omslag naar duurzame energiebronnen te realiseren. Hoe lossen we dat op? Kan de buurtbatterij daarin een rol spelen? Deze vragen stond centraal in het laatste Uptempo! lunchwebinar van dit jaar.
Wat zijn de belangrijkste redenen om een buurtbatterij te overwegen?
- Opwek van duurzame stroom is weersafhankelijk: zonnepanelen leveren in de winter weinig stroom en in de nachten helemaal geen. Terwijl een windmodel bij windstil weer behoorlijk nutteloos staat te zijn.
- Onbalans in vraag en aanbod: Steeds vaker is er tegelijkertijd veel vraag of juist aanbod van stroom. Omdat het heel zonnig is, of iedereen tegelijk zijn auto in de oplader steekt en op inductie gaat koken. Vraag en aanbod op het net moet voortdurend in balans blijven om stroomuitval te voorkomen.
- Congestie op het net: Lokaal kan het net de productie en/of afname van stroom niet verwerken. Door de elektrificatie van onze maatschappij is het anno 2021 veel drukker op veel plekken in het net.
- De oogst van warmte en de vraag naar warmte is niet gelijktijdig en dat heeft toenemende gevolgen voor elektriciteit: In de zomer is er veel warmte beschikbaar, maar is er vooral behoefte aan koeling. In de winter is er veel behoefte aan verwarming, maar is het rendement van de warmtepomp lager. Op een koude, korte winterdag wanneer de zonnepanelen weinig opleveren, heb je voor verwarming juist een veel hogere stroombehoefte; opgeteld bij de hogere stroombehoefte voor verlichting en de wasdroger.
Je ziet steeds meer ontwikkelingen die inspelen op bovenstaande uitdagingen. Denk aan:
- Lokale energiegemeenschappen
- Wens voor opslag, individueel en collectief
- Peak shaving d.m.v. smart home appliances (ofwel apparaten slim inzetten om pieken te voorkomen, bijvoorbeeld dat de auto laadt als het net daar ruimte voor heeft)
Netbeheerders zijn druk bezig om de uitdagingen te lijf te gaan met netverzwaring. Daar hebben ze ook geld voor gereserveerd. De uitdaging waar zij echter mee worstelen is dat vergunningen lang duren en monteurs niet of nauwelijks beschikbaar zijn. Een deel van de oplossing is slim energiemanagement en daar kan een buurtbatterij een rol van betekenis in spelen.
De buurtbatterij van Lyv
Brendan de Graaf geeft tijdens dit webinar een toelichting op hun oplossing. Al zes jaar lang pionieren ze op het gebied van opslag. Waar zes jaar terug nog niemand snapte waar Lyv mee bezig was is iedereen vandaag de dag benieuwd naar de ins en outs. Dat bleek ook wel tijdens dit webinar met een record aantal deelnemers.
Lyv zet na jaren van experimenten met allerlei alternatieven inmiddels vol in op buurtbatterijen. Hoe het werkt? In een gemiddelde woonwijk staan allemaal woningen met een slimme meter en zonnepanelen. In zo’n wijk komt een centrale batterij. De batterij en de huishoudens worden verbonden met een energiemanagement systeem (EMS). Het EMS regelt de energiestromen van een naar de batterij. Elk huis kan een deel van de centrale batterij gebruiken. Er wordt in het EMS bijgehouden wat er per huishouden wordt geladen en ontladen.
Wanneer toepassen?
Een buurtbatterij is in allerlei wijken toe te passen waar veel wordt gedaan met opwek van energie en de wijk eventueel tegen congestieproblemen aanloopt. Het kan voor nieuwbouw, maar ook voor bestaande bouw. In Hoofddorp zijn bijvoorbeeld een groot aantal woningen uitgerust met zonnepanelen. Door het vele panelen en de beperkte netcapaciteit liep de spanning regelmatig op tot boven de 250V en schakelden de omvormers uit. De zonnepanelen kunnen dan niet meer leveren tot de spanning weer is gezakt. Zoals in onderstaande grafiek te zien is, kan door de inzet van een buurbatterij de spanning met +/- 20 volt worden beïnvloed. De zonnepanelen kunnen dan (veel) langer produceren.
Wat kost dat?
De investering is uiteraard afhankelijk van de omvang van het systeem en de aanwezigheid van de bestaande aansluiting maar reken op een investering tussen de € 500 en € 1000 per kWh. Bij de buurtbatterij in Hoofddorp ging het om ca. 4 kWh per huishouden. De bandbreedte voor huishoudelijke opslag bevind zich tussen de 4 en 14 kWh. Als er al een grote netaansluiting is, bijvoorbeeld voor een kantoorgebouw, dan maakt dat de case aantrekkelijker. De exacte grootte van de benodigde aansluiting is afhankelijk van de grootte van de buurtbatterij.
Op dit moment zijn er geen subsidies specifiek voor de buurtbatterij. Maar er zijn wel allerlei regelingen voor innovatieve projecten waar je in voorkomende gevallen voor in aanmerking komt met een project met een buurtbatterij. Dat is het onderzoeken waard.
Institutionele belemmeringen
Buurtbatterijen zitten nog in de pioniersfase. En dat betekent dat je ook tegen institutionele belemmeringen aanloopt. Bijvoorbeeld dat de consument belasting moet betalen over de energie die eerst zelf is opgewekt. Er is een motie ingediend in de tweede kamer om dat te onderzoeken en eventueel aan te passen. Aangezien Europa inzet op energy communities is het de verwachting dat deze uitdaging worden opgelost. Bovendien kun je vooralsnog in de vorm van pilots uitzonderingssituaties creëren en bij een privaat net speelt het überhaupt niet.
De belastingregels zijn echter niet de enige belemmering waar nog werk aan de winkel is. Europa heeft recent bepaalt dat netwerkbeheerders niet in batterijen mogen participeren, tenzij marktpartijen het niet oppakken. Dat kan er toe leiden dat hoewel de maatschappelijke kosten van netverzwaring in voorkomende gevallen hoger zijn dan de oplossing van het plaatsen van een batterij, dit in de praktijk niet altijd wordt gedaan. Op dit moment ontbreekt het namelijk ook vaak aan de juiste incentives om het netwerk zorgvuldig te belasten. Gelukkig zijn daar wel ontwikkelingen. Netbeheerders mogen inmiddels een vergoeding geven voor een zorgvuldige netbelasting, maar dat voordeel is nog beperkt. Voor de toekomst biedt deze eerste stap wel perspectieven.
Hoe ver zijn corporaties?
Zoals altijd liet gastheer Peter Linders enkele corporaties reageren op de toegelichte oplossing. Drie corporaties kwamen daarbij aan het woord. Mooiland en Havensteder gaven aan dat ze de ontwikkelingen in de gaten houden en dat ze op dit moment een project hebben draaien waarbij er een opslagsysteem wordt toegepast voor de liftondersteuning. Dit heeft echter nog niet grootschalig gevolg gekregen. Dit heeft ook te maken met de vele andere prioriteiten waar corporaties mee te maken hebben.
Naast prioritering is het bovendien onduidelijk hoe het zit met de verantwoordelijkheidsverdeling. Een buurtbatterij, laadpalen een energie-infrastructuur; dat ligt niet direct volledig op het bordje van de corporatie. Het is een samenspel tussen gemeente, corporatie, bewoners en netbeheerders. En de mate waarin de businesscase interessant is, is ook afhankelijk van de afbouw van de saldering. Nu kan het in veel gevallen voor de gebouweigenaar financieel nog niet uit. Niels Rood formuleerde het mooi: “Zolang we het net als accu denken te kunnen gebruiken is de businesscase voor huisbatterijen er niet.”
Voor WoonWaard geldt dat iets anders. Zij hebben inmiddels twintig accu’s geplaatst, zo meldt Paul Duyn. Dat heeft onder meer te maken met de hoge piek die zij in de regio Alkmaar ervaren; onder meer door veel verduurzaming van de woningen waarbij ook inductie wordt toegepast. Dat brengt veel gelijktijdige energievraag met zich mee. Samen met Liander hebben ze dit willen oplossen met een collectieve batterij, waarbij lagere aansluitingskosten voor de huurder de incentive was en de netstabiliteit voor de netbeheerder.
Vragen van het publiek
Er waren uiteraard ook weer veel vragen van de vele aanwezigen. Naast buurtbatterijen waren veel mensen geïnteresseerd in de ontwikkeling van individuele batterijen op huishoudenniveau. Ook zijn er zorgen over de grondstoffen die gebruikt worden voor de batterijen. Gelukkig gaf Brendan aan dat – hoewel nog altijd een belangrijk thema om rekening mee te houden – er tegenwoordig veel alternatieve soorten accu’s zijn en ook accu’s die een minder zware last leggen op schaarse grondstoffen.
De kennis van de installateur over het juist belasten van de verschillende fasen in wisselstroom, is wel een hele belangrijke en die wordt de komende jaren nog belangrijker. Er zou meer aandacht voor opleiding moeten zijn. Aangezien er ook nog wel wat andere oplossingsrichtingen liggen zoals gelijkstroom toepassen, zal dat niet minder worden. Je zag ook dat er onder de gasten veel interesse in de mogelijkheden voor gelijkstroom zijn. Een webinar over AC/DC (nee, niet de band) werd toegejuicht.
Een kort introductiefilmpje waar het webinar mee startte vind je hier.
Meer weten over Lyv? Neem dan contact op met Brendan de Graaf
Het Uptempo! lunchwebinar van 13 december jl. terugkijken:
Verslagen van andere Uptempo! lunchwebinars zijn terug te vinden op TKI Urban Energy/Uptempo/evenementen. Innovaties vind je op uptempo.nu.
Het team van Uptempo! gaat een mooie nieuwe reeks webinars voorbereiden en is 7 maart weer in de lucht. Misschien wel met een webinar over AC/DC. De pauze van de lunchwebinars, geeft je als vaste bezoeker mooi de tijd om te luisteren naar de podcast via http://studioenergietransitie.nl
Geschreven door Marjet Rutten