‘In de besluitvorming spelen álle gezinsleden een rol’ Gaan we voor die nieuwe keuken, of worden het toch zonnepanelen? Is het handig om de isolatie van ons huis aan te pakken, zodat de baby niet op de tocht ligt? En ben je eigenlijk veel tijd kwijt aan het onderhoud van een warmtepomp? Het besluit om duurzame maatregelen te nemen, wordt vaak niet zomaar genomen. Hoe die besluitvorming eruitziet en hoe gezinsleden elkaar daarin beïnvloeden, werd onderzocht in het project Gezinspraak.
In reclames voor energiebesparende maatregelen wordt vaak één persoon aangesproken – meestal een man. Bovendien draait het in de marketing vooral om de kosten en het rendement. ‘Wij vroegen ons af of dat wel de meest effectieve manier was’, vertelt Josje Fens. Josje is adviseur lokale energiebesparing bij Hoom en projectleider van Gezinspraak. In dit project, uitgevoerd door Hoom, Wageningen University, Nyenrode Business Universiteit, Buurkracht en Alliander, is onderzocht hoe binnen gezinnen besluiten worden genomen over duurzame maatregelen.
40 gezinnen
‘We hebben veertig gezinnen geïnterviewd die onlangs duurzame maatregelen hebben genomen. Door te vragen naar de verhoudingen binnen het gezin, de manier waarop besluiten worden genomen, maar ook wat prettig wonen voor hen betekent, hoopten we meer inzicht te krijgen in de manier waarop besluitvorming binnen een gezin plaatsvindt. Die inzichten kunnen we onder meer gebruiken in de opleiding van energiecoaches, zodat zij op hun beurt gezinnen beter kunnen ondersteunen bij het maken van een passende keuze.’
Beweegredenen
De onderzoekers constateerden al snel dat de beweegredenen van mensen om aanpassingen te doen aan hun woning, continu veranderen. Maurice Coen, vanuit Nyenrode Business Universiteit betrokken bij Gezinspraak: ‘Die beweegredenen hangen samen met huishoudelijke praktijken als onderhoud aan de woning, het bijhouden van financiën of de wens om het huis gezelliger te maken. Duurzaamheid is dus lang niet altijd de hoofdreden. Nu het rendement op spaargeld laag is, investeren mensen bijvoorbeeld in zonnepanelen. Zo is hun rendement hoger.’ Josje vult aan: ‘We ontdekten daarnaast dat “een fijn thuis” voor veel mensen heel belangrijk is. Wat dat fijne thuis voor hen betekent, hangt sterk samen met de levensfase waarin ze zich bevinden en de veranderingen die in het gezin plaatsvinden.’ Kinderen spelen een indirecte rol in de besluitvorming. ‘Als kinderen nog klein zijn, denken ouders na over tocht of vocht. Worden ze groter, dan speelt de stijgende energierekening een belangrijkere rol.’
Traditionele rolverdeling
Uit de interviews bleek bovendien dat de rolverdeling in veel gezinnen traditioneel is: zij zorgt voor het huishouden, hij neemt de grotere klussen en onderhoudswerkzaamheden voor zijn rekening. Die voorkeuren en rollenpatronen hebben invloed op de energiebesparende maatregelen die iemand overweegt, weet Josje. ‘Mannen vinden het belangrijk dat een duurzame aanpassing weinig onderhoud vergt. Vrouwen kiezen sneller voor isolatie om zo het binnenklimaat te verbeteren.’
Gezinsreis
Alle inzichten uit de veertig interviews worden verwerkt tot een gezinsreis. Maurice: ‘We hebben bewust gekozen voor een gezinsreis en niet voor een klantreis. In de klantreis staat altijd maar één persoon centraal. In de gezinsreis draait het om het hele gezin. Welke stappen zetten zij om tot duurzame aanpassingen te komen? Welke interactie is er tussen de adviseur en het gezin? En vooral: hoe is de interactie tussen gezinsleden en welke strategieën gebruiken zij om elkaar te beïnvloeden? In de besluitvorming spelen namelijk álle gezinsleden een rol – direct of indirect. Daardoor is de gezinsreis voor energiecoaches een hele handige tool. Je ziet in één oogopslag in welke stap van de reis een gezin zich bevindt, welke aandachtspunten er voor die stap gelden en hoe je daar als energiecoach mee omgaat.’
‘De gezinsreis geeft inzicht in de interactie tussen gezinsleden’
Workshops
Ook wordt een workshop(format) ontwikkeld. Maurice: ‘We hebben workshops gegeven aan diverse groepen, zoals energiecoaches en leveranciers van energiebesparende maatregelen. Het doel van die workshops was om te ontdekken hoe men over onze inzichten dacht. Ook wilden we graag weten hoe we deze kennis het beste konden overdragen.’ Op basis van de workshops creëren Maurice en zijn collega’s een handige infographic, die de inzichten beknopt en beeldend samenvat. Ook stellen ze bouwstenen op die als lesmateriaal kunnen worden gebruikt. ‘De kennis die we in Gezinspraak hebben opgedaan, gaat onder meer over gedrag, interactie en besluitvorming’, weet Maurice. ‘Dat soort kennis is over het algemeen lastig over te brengen. We hopen dat onze concrete bouwstenen daarbij zullen helpen.’
Goed luisteren
Voor energiecoaches, maar ook voor andere partijen die gezinnen helpen bij de aanschaf van duurzame maatregelen, is het belangrijk om de oren en ogen goed de kost te geven, vertelt Maurice. ‘Je wilt informatie verzamelen over de huishoudelijke praktijk – hoe wonen jullie? – en de woonbeleving – wat is jullie beeld van een fijn thuis? Daarna zoek je samen naar een duurzame maatregel die daarbij past.’ Josje vult aan: ‘Het liefst spreek je dan ook met beide partners, zodat je een zo compleet mogelijk beeld krijgt van het gezin en de interactie tussen gezinsleden.’ De projectleider vertelt ook dat elke stap in de gezinsreis even belangrijk is. ‘Een gezin dat op één van de stappen vastloopt, kan afhaken. De energiecoach kan dat voorkomen. Kijk verder dan de investering en het rendement. Kijk naar het hele gezin. Dan kom je verder.’
Meer informatie
Meer weten over Gezinspraak? Lees dan het e-zine. Hierin staan verschillende opdrachten en gesprekstechnieken voor energiecoaches. Het project Gezinspraak is uitgevoerd met subsidie van het programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren-Energie, onderdeel van Topsector Energie en wordt gefaciliteerd door Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Binnen de topsectoren werken bedrijven, kennisinstellingen en overheden aan een strategie die valorisatie versterkt, maatschappelijke belangen dient en nieuwe markten creëert.