Een innovatie is pas succesvol als deze op een goede manier maatschappelijk raakt ingebed. Hoe gaat dat nu in de praktijk? Het Programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren-energie (MVI-e), van de Topsector Energie (TSE), laat bedrijven, kennisinstellingen en overheden nieuwe perspectieven zien.
Wat houdt maatschappelijk verantwoord innoveren bij energie-innovaties en transitievraagstukken in? En wat levert het zoal op? We laten dat zien aan de hand van 12 voorbeeldprojecten.
| Project | Projectbeschrijving |
|---|---|
| Green Wedge | |
|
Inkopers van technologieën zoals warmtepompen zijn vaak niet op de hoogte van nieuwe, duurzame mogelijkheden. Verkopers doen aan zelfcensuur. Waarom ze dat doen en hoe je dat kunt veranderen? Met behulp van inzichten uit de sociaal-psychologie in een workshop verbeteren de leveranciers hun verkoopgesprekken, waarbij ze zich bewust worden van veel biases. De psychologie achter besluitvorming kan leveranciers helpen bij het voeren van effectieve klantgesprekken voor hun duurzame technologie. |
|
| Op weg naar een klimaatneutrale Grond- Weg- en Waterbouw | |
|
De grond, weg- en waterbouw wil verduurzamen. In dit project hebben diverse stakeholders in de hele keten samen gekeken naar verschillende routes hoe dat te doen. De werkwijze was een open discussie waarin alle belangen naar voren kwamen. Mooie resultaten zijn duurzame maatregelen die de sector gaat nemen, en een nieuwe wijze van aanbesteding waarbij duurzaamheid ook wordt meegewogen door Rijkswaterstaat. |
|
| Eensgezind Energieneutraal | |
 |
Wat maakt in een lokale gemeenschap dat mensen deelnemen aan projecten om tot energieneutrale maatregelen te komen? Hoe zien de sociale netwerken van deze samenwerkingsverbanden eruit? Inzichten op deze vlakken helpen om de groei van een energiecorporatie van burgers te versnellen. Stichting Energie Neutraal deed onderzoek bij 13 energie-initiatieven van bewonersgroepen. Dit levert een 10 stappenplan op met de succesfactoren die zorgen voor toetreden tot een energiecoöperatie. |
| Beïnvloeding Gezinspraak | |
|
Gezinnen zijn moeilijk te verleiden tot een beslissing om te investeren in duurzame maatregelen voor hun woning. Hoe vindt de besluitvorming tot verduurzaming plaats in gezinnen? Een uitkomst is dat mannen vaak het uitzoekwerk doen. De focus daarbij is op technische specificaties en gemak. Maar vrouwen hebben een doorslaggevende rol in het proces. Hun focus is een gezond binnenklimaat. Samen brachten de partners een ‘ladder van besluitvorming’ in kaart. Deze helpt installateurs en adviseurs op weg bij de advisering van gezinnen bij hun aanpak te verduurzamen. |
|
| Bewonerscommunicatie bij vervangende nieuwbouw | |
 |
Hoe stimuleren we huurders om akkoord te gaan met vervanging van hun woning? In 2050 moeten alle woningen energieneutraal zijn. Dat is in het huidige tempo van renovatie onmogelijk te halen. Er zal vaker voor vervangende nieuwbouw moeten worden gekozen. Het verkrijgen van instemming van huurders vormt echter een belangrijk obstakel. Dit project levert een communicatieaanpak op, gericht op het verminderen van de weerstand van bewoners voor sloop en nieuwbouw van hun woning. |
| Standard grids, smart homes | |
|
Het gebruik van elektrische voertuigen, PV en elektrische warmtepompen door huishoudens vraagt om een toename van de flexibiliteit in het energiesysteem. De distributiebedrijven zien veel grotere fluctuaties in hun netten. Om de flexibiliteit te vergroten is netverzwaring voorkomen door gedrag incentives met een stoplicht. Dat is kan door de netaansluiting zo weinig mogelijk te belasten, respectievelijk te gebruiken. Zelfs in het geval van behoorlijke productie van elektriciteit door PV panelen of van belasting door de lading van een elektrische auto. Om aan de eisen van flexibilisering te voldoen, is de ontwikkeling van een nieuw Home Energy Management Systeem (HEMS) nodig. Het HEMS vormt het intelligente deel van het smart home systeem. Alliander en TU Eindhoven willen het in de praktijk gaan toepassen. |
|
| Club van Wageningen | |
|
De Club van Wageningen is een verandernetwerk van invloedrijke voortrekkers. Dat zijn energiebedrijven, netbeheerders, wetenschappers, prosumers, vertegenwoordigers van de overheid en digitale startups. Deze voortrekkers willen de publieke waarden eerlijk, inclusief en democratische bestuurbaarheid behouden in het energiesysteem van de toekomst. Ook als dat systeem digitaliseert. Onder invloed van de economische logica uit Silliconvalley is de kans groot dat digitale energieplatforms oneerlijke aspecten krijgen. In zekere mate worden ze exclusief en niet zijn niet langer democratisch te besturen. De gemeenschappelijke overtuiging van het Club van Wageningen netwerk is dat het immens complexe vraagstuk van een digitaliserend energiesysteem, noodzakelijk om decentrale duurzame opwekking mogelijk te maken, alleen bij te sturen is richting een eerlijke, inclusieve en democratische realiteit, als alle actoren uit het energiesysteem met elkaar in verbinding staan tijdens het werken aan de digitalisering van het energiesysteem. Dit traject verbindt diverse stakeholders onderling, om vervolgens de huidige problemen en uitdagingen te analyseren en acties te benoemen. Partijen werken in hun eigen context aan een maatschappelijk verantwoorde digitale vernieuwing van het energiesysteem, met behulp van de inzichten die zij in het netwerk hebben opgedaan. Het netwerk werkt als volgt:
Zie voor meer informatie: www.clubvanwageningen.nl. |
|
| North Sea Energy lab | |
|
Het MVI North Sea Energy Lab is een experimentele en innovatieve ruimte. Stakeholders werken er samen aan een gedeeld toekomstbeeld. Daarin is de Noordzee een duurzame energiebron waar we stappen naartoe zetten. Wat is er nodig voor de doorontwikkeling van windenergie op zee? Hoe houden we rekening houden met alle belangen, inclusief de natuur? Het leverde het volgende op:
|
|
| De buurttransformator | |
|
Hoe kan een voornemen tot renovatie en energie verduurzaming van buurten met sociale huurwoningen op participatieve wijze vorm worden gegeven? Woonbedrijf heeft de 'Buurttransformator aanpak' ontwikkeld met als doel om technische en sociale innovatie parallel vorm te geven. Binnen dit project onderzochten en evalueerden zij lopende trajecten en interventies en droegen wij bij aan de verbetering en uitrol van de Buurttransformator aanpak. Op basis van het onderzoek naar de werking van de Buurttransformator heeft Duneworks 'De Stemgever, bouwstenen om samen met de bewoners, tot duurzame verbetering te komen' ontwikkeld.
Tool |
|
| GZI Next | |
 |
Energiebedrijven, overheden en kennisinstellingen werken in Emmen samen aan de energiemix van de toekomst onder de naam GZI Next. In de afgelopen periode is het gebied van de voormalige gaszuiveringsinstallatie van NAM klaargemaakt om de locatie om te vormen tot een zogenaamde ‘energiehub’ met een mix aan energie uit zon, waterstof en groen gas. Public Mediation heeft onderzocht hoe een co-creatieve aanpak voor een energiehub eruit kan zien, die herhaalbaar is en leidt tot maatschappelijke meerwaarde en draagvlak. Er zijn nog ca 200 vergelijkbare terreinen in Nederland waar ook energiehubs kunnen ontstaan, die hun voordeel kunnen doen met de ervaring van deze casus.
|
| Shopping for Climate | |
|
Er is weinig bekend over de rol die bedrijven in wijken kunnen spelen om de houding van wijkbewoners ten opzichte van energietransitie te beïnvloeden. Eerdere programma’s gericht op participatie in de energietransitie focussen op de interactie tussen bewoner en overheid. De interactie tussen bewoner en markt wordt weinig onderzocht. In dit project is daarom gekozen voor een Living Lab in een supermarkt. Bewoners komen hier gemiddeld twee tot drie keer per week, en bij succes is het project makkelijk op te schalen via de supermarktketens. In het Living Lab is onderzocht of een buurtsupermarkt een dienst, actie of uiting kan aanbieden waardoor de houding van bewoners ten opzichte van de energietransitie meetbaar verandert. |
|
| Social lab Waterstof | |
|
Hoe creëren we helderheid over de rol van waterstof in de energiemix voor de gebouwde omgeving? Deze vraag stond centraal in het Social lab waterstof. Stakeholders die hierop invloed uitoefenen dachten hierover na. Denk aan een vertegenwoordiging van bedrijven, netbeheerders, energieleveranciers, gemeenten, bewoners- en belangenorganisaties, ministerie van Economische zaken & Klimaat, ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties, woningbouwcorporaties en kennisinstellingen. Resultaat is een Zienswijze 'Waterstof in de gebouwde omgeving’. De inzichten werden verder gevisualiseerd (link volgt in februari) en worden verder gebracht en besproken in een nog te organiseren Open Space event in 2022. |
|
| Netwerk Duurzame Dorpen | |
|
|
Bij ingewikkelde problemen vliegt de technische vaktaal je soms om de oren. Hierdoor lopen duurzame projecten onnodig vertraging op. Soms spreekt iedereen aan tafel Nederlands en verstaan we elkaar toch niet. De taal van de overheid en die van mensen die samen willen verduurzamen, is vaak niet dezelfde. De instrumenten van het Netwerk Duurzame Dorpen zorgen ervoor dat we elkaar weer vinden. We krijgen het vertrouwen in elkaar terug. Hierdoor worden we samen voorzienend. Het is een manier om elkaar weer te vinden in de tussenruimte. |